A. Fermentatiepotten en -vaten

De pot of het vat waarin je fermenteert is de basis. Kies voor materialen die geen reactie aangaan met de zure omgeving die tijdens fermentatie ontstaat.

1. Glazen Potten

• Waarom aanbevolen: Glas is inert (geeft geen smaken of stoffen af), makkelijk grondig schoon te maken, en doorzichtig, zodat je het fermentatieproces goed kunt volgen. Veelzijdig voor diverse fermenten. Denk aan weckpotten, Mason Jars, of grotere glazen bokalen.
• Waar op te letten:
  • Kies de juiste grootte voor je batches (niet te vol, laat ruimte voor activiteit).
  • Een brede opening is handig voor vullen en schoonmaken.
  • Controleer op barstjes of beschadigingen. Gebruik glas van goede kwaliteit.
  • Type deksel: sommige (zoals weckpotdeksels met rubberen ring) sluiten hermetisch af, wat niet altijd wenselijk is voor de eerste fermentatie van bv. kombucha (heeft zuurstof nodig).
• Voorbeelden gebruik: melkkefir, waterkefir (F1), kombucha (brede pot voor SCOBY), zuurdesemstarter, kleine batches groentefermenten.

2. Keramieken Fermentatiepotten (met Waterslot)

• Waarom aanbevolen: Traditioneel gebruikt voor grotere hoeveelheden groentefermentatie (zoals zuurkool of kimchi). Het waterslot in de rand van de deksel laat CO₂ ontsnappen en voorkomt dat zuurstof en ongewenste micro-organismen binnendringen. Ze zijn vaak lichtdicht.
• Waar op te letten:
  • Zorg dat het glazuur aan de binnenkant voedselveilig en intact is (loodvrij).
  • De pot moet compleet zijn met deksel en bijpassende verzwaringselementen (stenen) om de groenten onder de pekel te houden.
  • Ze kunnen zwaar en wat duurder zijn.
• Voorbeelden gebruik: Zuurkool, kimchi, andere gefermenteerde groenten in grotere hoeveelheden.

3. Roestvrij staal (RVS) van voedselkwaliteit

• Waarom aanbevolen: Zeer duurzaam, onbreekbaar, lichtdicht en makkelijk te reinigen.
• Waar op te letten:
  • Moet absoluut van voedselkwaliteit zijn (type 304 of 316 RVS).
  • Minder geschikt als je het proces visueel wilt volgen.
• Voorbeelden gebruik: Grotere batches, soms gebruikt voor kombucha in commerciële settings, bier brouwen.

B. Afdekmaterialen en flessen

Hoe je je ferment afdekt, hangt af van het type ferment (aeroob of anaeroob) en de fase van het proces.

1. Ademende Doeken

• Waarom aanbevolen: Voor fermenten die zuurstof nodig hebben (aeroob) of gassen moeten kunnen afgeven, terwijl stof en insecten (vooral fruitvliegjes!) worden buitengehouden.
• Materialen: Kaasdoek (eventueel dubbel), neteldoek, een schone (uitgekookte) theedoek, of een koffiefilter. Zet vast met een stevig elastiek.
• Waar op te letten: De doek moet dicht genoeg geweven zijn om fruitvliegjes tegen te houden, maar moet wel lucht doorlaten.
• Voorbeelden gebruik: Kombucha (F1), waterkefir (F1), melkkefir, zuurdesemstarter.

2. Deksels met waterslot (airlocks)

• Waarom aanbevolen: Ideaal voor anaërobe fermentatie (zonder zuurstof). Het waterslot laat koolstofdioxide (CO₂) ontsnappen dat tijdens de fermentatie ontstaat, maar voorkomt dat zuurstof, schimmels of bacteriën van buitenaf de pot binnendringen.
• Waar op te letten: Zorg voor een goede afdichting tussen deksel en pot. Het waterslot moet correct gevuld zijn met water. Er zijn speciale deksels met waterslotopeningen verkrijgbaar voor standaard glazen potten (bv. Mason Jars).
• Voorbeelden gebruik: Groentefermentatie (zuurkool, kimchi, pickles), wijn en bier brouwen.

3. Goed Afsluitbare Beugelflessen (voor Tweede Fermentatie – F2)

• Waarom aanbevolen: Voor het opbouwen van koolzuur (bruis) in dranken zoals kombucha en waterkefir.
• Materialen:
  • Beugelflessen: Zeer geschikt vanwege de goede afdichting en drukbestendigheid.
  • Stevige glazen flessen met schroefdop: Zorg dat ze ontworpen zijn om druk te weerstaan (bv. sommige bier- of limonadeflessen).
• Waar op te letten:
  • Kwaliteit en stevigheid van het glas zijn cruciaal om barsten door drukopbouw te voorkomen.
  • Controleer de rubberen ringen van beugelflessen regelmatig op slijtage.
  • Open flessen met koolzuurhoudende fermenten altijd voorzichtig, eventueel boven de gootsteen, en laat opgebouwde druk langzaam ontsnappen (“burpen”), zeker bij kamertemperatuur.
• Voorbeelden gebruik: waterkefir (F2), kombucha (F2), gemberbier.

C. Hulpmiddelen

Deze tools maken het fermentatieproces makkelijker en consistenter.

• Zeven: Plastic, nylon of RVS (roestvrij staal). Kies de maaswijdte afhankelijk van wat je zeeft (bv. fijn voor kefirkorrels). Voor direct, langdurig contact met culturen zoals kefirkorrels wordt metaal soms afgeraden, maar kort contact met een RVS-zeef is voor de meeste culturen geen probleem.
• Lepels en Spatels: Hout, plastic, siliconen of RVS. Gebruik schone materialen.
• Trechters: Plastic of RVS, handig voor het overgieten in flessen.
• Maatbekers en weegschaal: Essentieel voor het nauwkeurig afmeten van ingrediënten, wat leidt tot consistentere resultaten.
• Verzwaringselementen (Fermentation weights):Glazen of keramieken gewichtjes om groenten tijdens de fermentatie onder de pekel te houden. Dit voorkomt schimmelgroei.
• pH-strips of pH-meter (Optioneel): Voor de meer gevorderde fermenteerder of bij twijfel over de zuurtegraad (en dus veiligheid) van een ferment.
• Thermometer (Optioneel): Handig om de temperatuur van vloeistoffen te controleren (bv. afgekoelde thee voor kombucha) of de omgevingstemperatuur, die de fermentatiesnelheid sterk beïnvloedt.

D. Basisingrediënten: Kwaliteit Telt

Hoewel dit geen “materiaal” is, is de kwaliteit van je basis-ingrediënten ook een benodigdheid voor succes.

• Water: Gebruik bij voorkeur chloorvrij water. Chloor kan de culturen beschadigen. Laat kraanwater een nacht openstaan, kook het en laat afkoelen, of gebruik gefilterd water/bronwater.
• Zout: Voor pekel bij groentefermentatie, gebruik zout zonder jodium en zonder antiklontermiddelen (bv. ongeraffineerd zeezout, Keltisch zout).
• Suiker: De soort suiker kan de smaak en activiteit van waterkefir en kombucha beïnvloeden. Witte kristalsuiker of biologische rietsuiker zijn vaak goede keuzes.
• Thee (voor Kombucha): Echte thee (Camellia sinensis – zwart, groen, wit, oolong) zonder oliën of sterke aroma’s.
• Melk (voor Melkkefir): Dierlijke melk (koe, geit, schaap) werkt het beste. De vetgraad kan het resultaat beïnvloeden.